Katja vertelt over haar zoektocht naar wie ze nu is. Haar gouden raad: “Twijfel je aan je genderidentiteit? Praat erover met anderen!”  

Katja Vanopdenbosch is vrijwilliger bij Rebelle Herent. In dit interview lees je haar verhaal van haar kindertijd tot nu, met alle obstakels die haar pad kruisten. Al heel vroeg besefte ze dat ze anders was dan de andere jongens van haar leeftijd. Toen Katja 15 jaar was, vertelde haar tante wat ze had geleerd over transgenders. Dat was het moment dat er een lichtje aanging bij Katja. Plots kon ze een term plakken op hoe ze zich al heel haar leven voelde. Ze wist al van jongs af aan dat ze was geboren in het lichaam van een jongen, maar eigenlijk een meisje was. Sindsdien is haar strijd om taboes over transgenders te doorbreken nooit meer gestopt!  

Dag Katja, bedankt voor dit interview. Hoe is jouw zoektocht naar je genderidentiteit als transvrouw verlopen?  

Ik wist al van toen ik heel klein was dat ik geen jongen, maar een meisje ben. Het is op mijn 15 jaar dat ik de term ‘transgender’ leerde kennen, en dat was een belangrijk punt in mijn leven. Mijn tante vertelde me toen dat ze een reportage had gezien over transpersonen. Tot dan wist ik niet dat zoiets bestond of zelfs een optie was, maar plots vielen de puzzelstukken in elkaar. Ik ben dan ook een keer mee geweest met mijn tante en moeder naar een vereniging waar transpersonen hun verhalen konden delen. Toen herkende ik mezelf helemaal. Het is sinds dat moment dat mijn besluit vast stond dat ik operaties wou ondergaan om een vrouwelijk lichaam te hebben. Ik heb altijd al gevoeld dat ik een meisje ben. Als ik mezelf voorstel aan nieuwe mensen, dan zeg ik altijd meteen dat ik een transvrouw ben. Op die manier probeer ik het taboe hierover te doorbreken. Het heeft geen zin om me te verschuilen, want zo wek ik het taboe misschien nog meer op.   

Hoe reageerden je familieleden op deze realisatie?   

In die tijd was uitkomen als transgender niet zo gangbaar. Gelukkig liep het best vlot voor mij. Mijn moeder heeft me heel snel aanvaard toen ik haar vertelde dat ik in het foute lichaam was geboren en mijn lichaam wou veranderen. Ze zei me zelfs dat ze het eigenlijk altijd al had geweten. Toen ik vijf jaar was, had ze een autootje gekocht voor mij, maar dat wou ik helemaal niet. Ik wou een pop, dus ik ben blijven strijden tot ik een pop kreeg. En die ging dan ook overal mee naartoe natuurlijk. Mijn moeder en mijn tante waren helemaal mee in mijn verhaal en hebben me doorheen heel het traject gesteund. Ook mijn broer vond het nooit een probleem. Voor hem ik ben ik altijd al een zus geweest. Jammer genoeg zijn er ook negatieve reacties gekomen van familieleden die mij nooit weer wouden zien, omdat ze mijn keuze niet aanvaardden. Mijn stiefvader heeft me zelfs ooit voor de rechter gebracht, omdat hij vond dat ik geen vrouwenkleren mocht dragen. De rechter heeft me uiteraard niet veroordeeld, want volgens de wet mag ik alle kleren dragen die ik wil. Dat was niet geen makkelijke periode, maar het is uiteindelijke wel een positieve ervaring geworden, want de rechter oordeelde eigenlijk dat ik mocht zijn wie ik ben. Mijn moeder heeft hierna ook gebroken met die man.  

En jouw leeftijdsgenoten, aanvaarden zij jou ook zo makkelijk? 

Dat is heel erg moeilijk geweest. Op de middelbare school werd ik zwaar gepest. Het ging soms zelfs zo ver dat ze mij aan het station in elkaar sloegen en de conducteur en politie tussenbeide moesten komen. Ook seksueel werd ik lastig gevallen. Het pesten is heel ver gegaan bij mij en dat heeft tot na mijn schooltijd geduurd. Hierna besloot ik om mee te doen aan Big Brother en de wereld te laten zien dat ik niet meer de Katja ben van vroeger.  

Sommigen kennen jou misschien nog van dat programma. Hoe was het voor jou om daaraan mee te doen?     

In 2003 heb ik deelgenomen aan Big Brother. Ik was toen begin 20 jaar. Dat is ondertussen al lang geleden, dus de meeste jongeren zullen me daar niet meer van kennen. De tijd was toen ook heel anders dan nu. In die tijd werden transgender personen heel moeilijk aanvaard en heerste er nog heel wat taboes rond. Ik was dan ook de eerste transgender die ooit meedeed aan het programma. Ik herinner me nog dat ik al geselecteerd werd als deelnemer nog voor ik alle selectieproeven had afgelegd. VTM liet me weten dat ze me er sowieso bij wilden, omdat dat goed zou zijn voor de maatschappij. Dat was ook de reden waarom ik eraan meedeed ik wou het signaal geven dat wij, transgender personen, bestaan en dat wij niet weggestoken kunnen en willen worden. Wij wilden erkend worden als cisgender vrouwen (nvdr. vrouwen waarbij het geboortegeslacht past bij hoe ze zich voelen).  

In die tijd werd dat signaal niet altijd positief ontvangen. Dat heb ik ook gemerkt tijdens mijn deelname. Wij waren toen volledig afgesloten van de buitenwereld, dus ik had geen idee hoe er gereageerd werd op mijn deelname. Ik heb toen een paar keer in de camera gezegd ‘Ik ben zo bang voor wanneer ik hier buitenstap. Wat gaan ze met mij doen?’. Je hoorde toen veel verhalen over hoe ze omgingen met transpersonen, van uitlachen, tot geweld, tot zelfs moord. Ondanks die angst van de buitenwereld, heb ik toch de beslissing gemaakt om uit het programma te stappen, want ook in het huis voelde ik mij niet goed. Er heerste heel veel onbegrip. Het waren vooral de vrouwelijke deelnemers die het aanvaarden. De jongens leken schrik van mij te hebben, alsof ik een bedreiging was voor hen. Er waren twee jongens die mij hard aanpakten over mijn geaardheid. Niet fysiek, maar wel verbaal. De productie kwam ook niet tussenbeide, dus ik stond er altijd alleen voor.  

Hoe is voor jou verder gegaan eens je het huis had verlaten?  

In het begin was dat toch een hele lijdensweg. De pers sprong op mijn verhaal als hengsten. Ze zijn heel diep in mijn privé leven komen neuzen en hebben wel vaker dingen uit hun context getrokken. Ik wist op voorhand er een groot risico was dat dit zou gebeuren, maar ik heb er heel bewust voor gekozen om er mee door te gaan. Mijn deelname aan Big Brother was echt om diverse geaardheden en genderidentiteiten zichtbaar en bespreekbaar te maken. Ik wou ook de juiste informatie verspreiden en mensen duidelijk maken dat transgenders, waaronder ook ik, echt wel een hele strijd moeten voeren om erkend en gerespecteerd te worden. Sommige mensen denken dat het na de geslachtsoperaties gedaan is, maar dat klopt natuurlijk niet. Het is een heel proces geweest om te staan waar ik nu sta.   

Op mijn deelname heb ik zowel positieve als negatieve reacties gekregen. Er waren mensen die mij brieven stuurden waarin stond dat ze me bewonderden. Ook jongeren die in de knoop lagen met zichzelf, lieten me weten dat ik voor hen een steun ben geweest. Dat deed me deugd, want ik deed het voor hen! Langs de andere kant waren er ook hele andere reacties. Ik heb het wel vaker meegemaakt dat mensen met een grote cirkel om me heen liepen, alsof ik een besmettelijke ziekte had. Of mensen die me zagen als een soort attractie waar ze naar mochten kijken en lachen. Dat was een heel raar en onaangenaam gevoel, want zo werd ik niet serieus genomen. Gelukkig merk ik hier wel een positieve evolutie in, zeker bij fysieke interacties.  

Welke evoluties merk je nog op sinds 2003?   

Eén van dingen die veranderd is, is het juridische en medische proces dat transpersonen moeten doorlopen. In mijn tijd moest ik voor elke stap via de rechtbank gaan, van naamsverandering tot operatie. Nu is dat niet meer zo, en dat zie ik als een grote stap voorwaarts. Nu is de situatie nog steeds niet ideaal, zo is de wachtrij om bijvoorbeeld je borsten te laten wegnemen, nog steeds enorm lang, soms tot wel twee jaar wachten. Er zijn dus nog zeker stappen die genomen moeten worden.   

Een andere vooruitgang is de veranderende term om over ons te spreken. Vroeger werd er over ‘transseksuelen’ gesproken, maar deze genderidentiteit heeft helemaal niets met seksualiteit te maken. Nu gebruiken we de term ‘transgender’, en dat klopt wel, want het heeft alles met gender te maken. Woordkeuze is heel belangrijk, dus dat is een positieve evolutie.    

Waar het volgens mij nog vaak misloopt, is op het internet. Ik vondervind een groot verschil tussen de online en offline wereld. Op het internet durven mensen meer zeggen, en dat doen ze dan ook. Zelf heb ik een YouTube kanaal dat ik vooral inzet om informatie over verschillende onderwerpen te delen, waaronder homoseksualiteit. Ik heb nog niet gedurfd om iets over mijn eigen geaardheid te posten, omdat ik weet dat de kans dan groot is dat mijn kanaal offline wordt gehaald. Dat is al bij mensen gebeurd die ik volg. Op Facebook is me dat ook overkomen. Toen ik iets had gepost over mijn genderidentiteit is mijn account twee weken ontoegankelijk geweest. Wij mogen dus niet zeggen wie we echt zijn, of onze monden worden gesnoerd. Daarom vind ik het zo belangrijk om te blijven vechten en in de media te verschijnen, zowel on- als offline. Enkel zo kan de situatie beter en beter worden. Ik weet niet of we het taboe ooit helemaal de wereld uit zullen krijgen, maar ik ben er wel van overtuigd dat we met meer respect behandeld kunnen worden en het bijvoorbeeld sneller kan gaan in de medische wereld.   

Je lijkt je genderidentiteit wel in te durven zetten als politiek statement, klopt dat?    

Ja, zeker als politiek statement. Ik denk dat er daar ook veel druk nodig is, zeker als je hoort hoe Dries van Langenhoven spreekt over heel de LGBTQIA+ gemeenschap (nvdr. lesbisch, gay, biseksueel, queer, interseks, agender etc.). Hij beweert dat transpersonen ziek zijn en geholpen moeten worden door psychiaters. Als dat dan in de media komt, kan dat ook jonge mensen aanzetten om dat foutieve discours te volgen.     

Voor mij mag de LGBTQIA+ gemeenschap meer ondersteuning krijgen vanuit de politiek. We hebben meer politici nodig die strijden voor deze mensen. Ik denk dat de media hier ook een krachtige rol in kan spelen. Het is door mensen op het scherm en sociale media te laten verschijnen, dat er begrip komt bij de bredere bevolking én dat de politiek er ook iets mee gaat doen. Dat hebben we nodig!    

 Hoe gaat het nu met jou?   

Het gaat met ups en downs. Ik ervaar soms heel euforische momenten, maar die worden afgewisseld met heel moeilijke momenten. Hoewel ik altijd positief in het leven probeer te staan, overheerst soms dat negatieve gevoel. Dat is door alles wat ik al heb meegemaakt tot nu. Ik draag dat nog steeds met me mee, en dat zal altijd zo blijven. Als het slecht met me gaat, vind ik altijd rust bij mij thuis, dat is echt mijn veilige plek. Ik probeer mezelf dan te helpen met muziek en schrijf teksten voor nieuwe liedjes, die ik dan deel via mijn YouTube kanaal. Of ik maak filmpjes om andere mensen te helpen om positief te blijven. Ik zou beter de raad die ik aan andere mensen geef zelf opvolgen (lacht).  

Er zijn ook dagen dat ik me heel bewust ben van mezelf. Dan kijk ik rond of andere mensen mij rare blikken toewerpen. Dan vind ik het wel moeilijk om buiten te zijn en naar de winkel te gaan bijvoorbeeld. Zeker ’s avonds als het donker is en ik terugkom van mijn werk, voel ik me niet altijd veilig. Dan ga ik zo snel mogelijk naar mijn auto, doe de onmiddellijk de deur op slot en rij naar huis. Ergens te voet naar toegaan, doe ik liever niet ’s avonds. Dat onveilige gevoel wordt mee gevoed door de media. Er komen veel nieuwsberichten over geweld tegen transpersonen, en dat boezemt me soms wel angst in. 

Welke laatste gouden raad heb jij voor mensen en ouders die meer willen weten over het transgenderthema?  

Mensen die nog niet veel weten over transgender-thema’s raad ik aan om zoveel mogelijk te lezen en bij te leren. Onwetendheid leidt vaak tot onbegrip, dus ga opzoek naar informatie in de bieb of op het internet. Belangrijk is uiteraard om correcte informatie te vergaren. Daarom raad ik aan om interviews met transpersonen te lezen waarin ze getuigen over hun ervaringen. Mensen die het zelf meemaken, kunnen vertellen hoe het echt is. Dat is betrouwbare informatie.  

Voor ouders van transgender jongeren raad ik hetzelfde aan: zoek naar juiste bronnen en onderwijs jezelf. Daarnaast is het heel belangrijk dat je luistert naar wat je kind je vertelt. Verbiedt je kind ook niets. Stel dat je zoon op een dag zegt dat die als meisje naar school wil gaan, laat dit dan toe. De kans is heel groot dat er opmerkingen zullen komen en dat gaat pijn doen als ouder, maar laat het toe. Het is pas wanneer kinderen hier ruimte toe krijgen, dat ze zichzelf kunnen ontdekken en ontplooien. Vanaf dat je ze zulke fundamentele dingen verbiedt, gaan ze hun gevoelens moeten onderdrukken en dat is schadelijk. Als laatste is het cruciaal dat je ondersteuning biedt aan je kind. Zoek samen naar waar er medische en psychische hulp voor handen is. Laat ze weten dat je er voor hen bent en je liefde onvoorwaardelijk is!  

Wat hoop je nog te verwezelijken? 

Waar ik al lang over nadenk is om in Herent een plek op te richten waar LGBTQIA+ personen samen kunnen komen en elkaars verhalen kunnen horen. Het is belangrijk dat deze mensen over hun ervaringen kunnen praten en mensen in gelijkaardige situaties kunnen ontmoeten. Het kan ook een plek zijn waar mensen de juiste informatie vinden over LGBTQIA+ thema’s en ze doorvwezen kunnen worden naar de juiste dokters, psychologen etc. Op dit moment probeer ik dat online te doen, via een Facebookgroep speciaal voor mensen met deze vragen. Als ik verhalen lees van transpersonen, stuur ik ze een privébericht om te vragen of ik ze ergens mee kan helpen. In de toekomst zou ik heel graag een fysieke plek willen oprichten, want ik ben ervan overtuigd dat er meer mensen zijn zoals ik, maar dat ze niet weten hoe ze ervoor uit kunnen komen. Dat is nochtans belangrijk.  

Mijn boodschap aan transpersonen die aan het zoeken zij naar zichzelf: wacht niet te lang om te praten over hoe je je voelt. Vanaf je twijfelt over je genderidentiteit, babbel je er best over met iemand die je vertrouwt. Hoe langer je wacht, hoe moeilijker het wordt. 

Meer info: https://www.transgenderinfo.be/nl