Racisme komt voor in heel wat lagen van de maatschappij en de gezondheidszorg vormt geen uitzondering. Ama Kissi is doctor in de psychologie. Momenteel doet ze onderzoek aan de universiteit van Gent naar raciale discriminatie binnen de pediatrische pijnzorg.

Je doet onderzoek naar de raciale discriminatie binnen de gezondheidszorg, kan je daar wat meer over vertellen?

“Ik wil vooral uitzoeken waarom zwarte mensen en meer specifiek zwarte kinderen gediscrimineerd worden in de pijnzorg. Een voorbeeld van dergelijke discriminatie is bijvoorbeeld dat, in tegenstelling tot witte mensen, zwarte mensen minder pijnmedicatie krijgen terwijl ze aangeven dat ze pijn hebben of dat ze een minder geschikte pijnbehandeling krijgen. Dit onderzoek is geïnspireerd door Amerikaanse bevinden. Wat betreft raciale discriminatie in de pijnzorg in België. is weinig geweten.”

Is uit Amerikaans onderzoek al gebleken welke mogelijke mechanismen achter die raciale discriminatie zitten?

“Vooroordelen zouden mee kunnen spelen. Uit onderzoek blijkt dat vooral witte hulpverleners overtuigd zijn dat zwarte mensen beter tegen pijn kunnen. Ook empathie kwam naar voren als mogelijke factor. Meer specifiek wordt verondersteld dat witte hulpverleners minder empathie hebben voor het lijden van zwarte mensen. Dat kan ervoor zorgen dat ze een minder goede behandeling krijgen. Dit zijn enkele factoren die onderzocht werden bij volwassenen. Momenteel is echter nog niet duidelijk of deze factoren ook gelden voor zwarte kinderen.”

Kort geleden bracht Malone Mukwende, een student geneeskunde aan de universiteit van Londen, een boek uit over hoe bepaalde ziektebeelden zich vertonen op een donkerdere huidskleur. Is dit iets soortgelijks?

“Ja, eigenlijk wel. Het verschil is alleen dat het hier gaat over de diagnose terwijl de onderzoeken waar ik eerder over sprak zich focussen op de behandeling. Dus als je een juiste behandeling wil geven moet je een juiste diagnose gesteld hebben. We zien dat pijn bij zwarte in vergelijking met witte mensen vaak onderschat wordt. Het achterliggend probleem lijkt wel op elkaar. Wanneer er onvoldoende kennis is over bepaalde huidziektes op donkerdere huidtypes, en over de perceptie van pijn bij zwarte mensen, bestaat de kans dat patiënten een diagnose mislopen of een verkeerde diagnose krijgen. Het gevolg hiervan is dan dat er geen of een verkeerde behandeling wordt opgestart.

Mentale kwetsbaarheden

 Er heerst nog altijd een taboe bij bepaalde culturele groepen over mentale kwetsbaarheden. Hoe kan dit verholpen worden?

“Daar is een veelzijdige aanpak voor nodig. Ik denk dat op grote schaal invloedrijke mensen binnen bepaalde gemeenschappen een rol kunnen spelen. Die kunnen ervoor zorgen dat er minder taboe is rond de mentale gezondheid van de mens. Het is ook geweten dat gedrag observeren het gedrag van de andere beïnvloedt.

Wanneer iemand informatie krijgt of gewoon het gedrag observeert van iemand waar hij of zij naar opkijkt dat dat al wat teweeg kan brengen. Dat is niet iets dat van de ene dag op de andere verandert, maar ik denk wel dat we een mooie evolutie kunnen maken. De jongere generatie is meer gekend met het onderhouden van zijn mentale gezondheid en met het naar hulp zoeken.”

Psychologen kunnen foute diagnoses stellen of behandelingen voorstellen. Hoe denk je dat dit kan opgelost worden?

“Ik denk dat het al begint bij de opleiding. Mensen worden daar klaargestoomd om in de hulpverleningssector te werken. Ik vind dat het culturele aspect meer aan bod moet komen, in alle vakken. Ik ben geen voorstander van een losstaand vak dat zich richt op cultuur-sensitieve therapie en dat in andere vakken niets van dit aspect voorkomt. In heel wat onderzoeken zijn de proefpersonen vaak witte Westerse mensen.”

“Het is belangrijk dat ook andere onderzoeken met andere populaties aan bod komen. Dan kan je je de vraag stellen of de criteria die gehanteerd worden voor bijvoorbeeld depressie gegeneraliseerd kunnen worden naar niet-witte Westerse mensen. Ik betwijfel dat. Verder zou er niet alleen meer aandacht gevestigd moeten worden op het mentale aspect maar ook het fysieke zou aanbod moeten komen. Zo is geweten dat in sommige gevallen niet-Westerse groepen anders over hun fysieke gezondheid (bv. pijn) communiceren.”

“Het is belangrijk dat je als startende psycholoog je patiënt in zijn gehele context bekijkt. Je kan niet aan een patiënt vragen om geen rekening meer te houden met familieleden of mensen uit de directe omgeving als die persoon uit een collectieve gemeenschap komt. Je moet dan als psycholoog op zoek gaan naar een manier zodat de patiënt aan zichzelf kan werken en je ook rekening houdt met de culturele context.”

Racisme is de laatste tijd een heel actueel thema en dat zorgt ervoor dat slachtoffers van racisme na een tijd mentaal uitgeput zijn. Wat is jouw advies voor hen?

“Het is inderdaad een heel actueel thema en we krijgen vaak het gevoel dat we er steeds mee bezig moeten zijn. Dat we steeds op de hoogte moeten zijn en onze mening daarover moeten uiten. Het is ok. om dat eens aan je voorbij te laten gaan wanneer je voelt dat je er geen energie voor hebt. Je kan dan gewoon hopen dat het werk van activisten en mensen die een beleidsfunctie hebben tot echte veranderingen leidt.”

“Het mag ons ook niet verwonderen dat een constante blootstelling aan racisme voor gezondheidsproblemen zorgt. Ik vind dus ook dat dit moet gezien worden als gezondheidsprobleem. Het heeft zowel een impact op mentaal als op fysiek vlak. We mogen ook niet vergeten hoe veerkrachtig mensen van kleur zijn. We slagen erin om onszelf te ontplooien en doelen te bereiken in omgevingen die het ons niet gemakkelijk maken. Los van wat mensen doormaken komt dit er bovenop en dat wordt vaak onderschat.”