Naar schatting 17 000 mensen zijn thuisloos in België. Meer mannen dan vrouwen. Hoeveel vrouwen er exact op straat leven, is niet duidelijk. Hulpverleners spreken van een toename van het aantal vrouwelijke thuislozen. Hun situatie is kwetsbaar. We spraken met Mik Van Kelst. Maatschappelijk assistente en begeleidster in Zij-huis, een opvanghuis voor vrouwen die thuisloos zijn.

“Het Zij-huis is een opvanghuis. Dat wil zeggen dat mensen hier een tijd wonen. We vangen enkel vrouwen op, met of zonder kinderen, maar altijd zonder partner. Er is een leefgroep met 8 kamers en daarnaast hebben we 5 studio’s. In de leefgroep verdelen we de huishoudelijke taken. Zo kookt ieder er om de beurt. In de studio’s komen de vrouwen met kinderen terecht. Zij leiden een zelfstandiger leven en hebben meer privacy. De begeleiding is wel even intensief voor alle vrouwen.”

Wat is dakloosheid voor jou?

“Wij gebruiken de term ‘dakloos’ niet, we spreken over ‘thuisloosheid’. We vangen vrouwen op die niet meer in hun eigen huis kunnen blijven, door bijvoorbeeld geweld of omdat er financiële problemen zijn. Het gaat dus vaak om meer dan het niet hebben van een dak boven hun hoofd.” 

“Hier komen vrouwen terecht die thuis slachtoffer worden van geweld en weg moeten, maar ook vrouwen die al lang alleen wonen en uit huis worden gezet omdat ze de huur niet kunnen betalen. Vrouwen met een precair statuut, vaak zonder papieren, vangen we ook op. Dat is een groep die de laatste tijd sterk groeit. Daarnaast begeleiden we vrouwen die uit de psychiatrie komen. We helpen dus een heel verschillende groep.” 

“Toch hebben we ook onze beperkingen. We zijn geen gespecialiseerde dienst. Vrouwen met een acuut psychiatrisch probleem of met een ernstige alcoholverslaving kunnen wij niet helpen. Die verwijzen we door naar de juiste diensten.”

Hoe lang blijven ze bij jullie? 

“Gemiddeld 3 tot 4 maanden, al hangt het van de situatie af. Vrouwen met een precair statuut blijven soms langer omdat het langer duurt om alles in orde te krijgen. Ook alleenstaande moeders die een huis moeten zoeken op de privémarkt blijven vaak langer. De woonmarkt is duur en stelt veel voorwaarden. De vrouwen die wij bereiken voldoen daar vaak niet aan.”

Ik blijf het verbazend en positief vinden dat vrouwen waar we ons vaak veel zorgen over maken een tijd later werk of een opleiding vinden en een gelukkig leven uitbouwen.

Hoe komen zij hier terecht? Kunnen ze zomaar komen aankloppen?

“Nee, we werken enkel via doorverwijzing. We hebben een wachtlijst, dus een directe opname is vaak niet mogelijk. Dat kan enkel bij crisisopvang. Meestal is er een dienst, zoals het OCMW of de bijzondere jeugdzorg, mee bezig. Al heb je ook situaties waarin iemand heel geïsoleerd is en geen contact heeft met hulpverlening.”

“Hulpverleners proberen te vermijden dat vrouwen, zeker met kinderen, op straat terechtkomen. Het gebeurt natuurlijk, maar vaak hebben ze nog een eigen netwerk – familie of vrienden – waar ze tijdelijk terechtkunnen. Er bestaat, zoals ik zei, dus ook crisisopvang. Kamers waar gezinnen tijdelijk kunnen blijven zodat ze niet op straat belanden. Daar verblijven ze tot ze in een opvanghuis worden opgevangen.”​

Hebben ze een inkomen nodig om hier te kunnen blijven? 

“Wanneer we een vrouw opvangen, wordt er opvang betaald. Ofwel door de vrouw zelf als ze een inkomen heeft ofwel door het OCMW. Sommige vrouwen komen hier terecht omdat ze uit een sociale woning worden gezet omdat ze de huur niet kunnen betalen. Ze hebben schulden gemaakt, de deurwaarder komt langs, ze betalen de huur niet meer, ze voelen zich vaak slecht in hun vel. Het voordeel van een opvanghuis is dat er tijd en ruimte is om aan zichzelf te werken.”

Voorzien jullie ook kinderopvang? 

“Nee. Het is de bedoeling dat de vrouwen die we opvangen na een tijdje terug kunnen meedraaien in de maatschappij. De meeste vrouwen werken overdag of volgen een opleiding. De kinderen gaan gewoon naar school of naar de kinderopvang buitenshuis. Er zijn wel activiteiten voor kinderen buiten de schooluren.”

Zien jullie vaak vrouwen terug komen?

“Dat gebeurt niet zo vaak. Voor sommige vrouwen zal het altijd moeilijk zijn, zij zullen altijd ondersteuning en begeleiding nodig hebben. Maar ik blijf het verbazend en positief vinden dat vrouwen waar we ons vaak veel zorgen over maken een tijd later werk of een opleiding vinden en een gelukkig leven uitbouwen.” 

Is er een verschil in thuisloosheid tussen mannen en vrouwen?

“We werken enkel met vrouwen, dus ik heb weinig contact met thuisloze mannen. Maar ik denk dat de groep vrouwen die echt op straat leven en niet voor zichzelf kunnen zorgen – door bijvoorbeeld een drankverslaving- kleiner is dan de groep mannen. De meeste vrouwen die wij bereiken, kunnen we wel begeleiden naar een woonst en een zelfstandig leven. De aanwezigheid van kinderen doet veel. Zij zijn vaak de motivatie om alles te geven.”