Voor het Grote Generatiegesprek, i.s.m. Charlie, praatten we met 10 vrouwen van 16 tot 90 jaar over seksualiteit, work-life balance en zelfbeeld. Daarna legden we de openhartige getuigenissen van de vrouwen voor aan 3 experts. In onderstaand artikel buigt seksuoloog Wim Slabbinck zich over seksualiteit vroeger en nu. “De mythe dat seks enkel iets is voor jonge mensen houdt geen steek.” Video door Poolhert Productions.

In de video vertelden enkele vrouwen over het taboe dat vijftig jaar geleden op seksualiteit lag. Was je verrast?
“Uit ervaring weet ik dat zulke dingen gebeurd zijn in het verleden. Zoals een van de vrouwen zegt: er werd niet gepraat over alles wat zich onder de gordel afspeelde.”

Dat is nu verleden tijd, niet?
“Jammer genoeg niet. Het taboe op seksualiteit bestaat nog steeds in bepaalde sectoren. In woonzorgcentra voor oudere mensen is intimiteit bijvoorbeeld nog al te vaak uit den boze. Koppels worden uit elkaar gehaald en moeten in een aparte kamers slapen. Verplegers komen zonder kloppen de kamer binnen, omdat ze zelf een enorme werkdruk hebben, maar ook omdat ze te weinig stilstaan bij het recht op privacy van oudere mensen. Of denk maar aan oudjes die een relatie krijgen in een woonzorgcentrum en goedkeuring moeten vragen aan hun kinderen. Dan krijg je mensen die het stiekem doen en betrapt worden. Zulke dingen worden dan besproken op de teamvergadering. In sommige gevallen wordt er zelfs overgegaan op medicatie die de verlangens onderdrukt, zodat familie en medewerkers niet moeten dealen met het probleem."

We zitten nog met een boel schaamte over seks en alles wat daarmee te maken heeft.

"Als je de zin in seks wegneemt, ontneem je de mens ook vaak de levenslust. Oudere mensen worden op die manier beperkt in hun seksualiteitsbeleving. Er wordt ook geen beleid gemaakt over hoe je positief kan omgaan met seks of intimiteit in woonzorgcentra. Het taboe op seksualiteit leeft dus nog zeker in onze maatschappij, ook bijvoorbeeld bij mensen met een fysieke of mentale beperking. We zouden seksuele educatie en de bewustmaking erover moeten implementeren in het beleid van scholen, in jeugdverenigingen en, waarom niet, op de werkvloer.”

Waarom gebeurt dat nu niet?
“We zitten nog met een boel schaamte over seks en alles wat daarmee te maken heeft. Dat is het gevolg van hoe we vroeger keken naar seksualiteit. In het Victoriaanse tijdperk kende de preutsheid een hoogtepunt. Seksualiteit werd toen enorm beknot, zelfs verlangens en fantasieën waren niet toegelaten. Er bestonden veel misvattingen over seks, bijvoorbeeld dat je van masturbatie ziek zou worden of zou sterven."

"In de loop van de 20ste eeuw gingen mensen zich meer en meer bevrijden. We gingen opener praten over seks. De seksuele revolutie vond plaats eind de jaren zestig. En door de digitalisering van de maatschappij is er natuurlijk ook een grote doorbraak gekomen. Iedereen kon voor de eerste keer in alle anonimiteit informatie over seks opzoeken. In het beste geval was dat goede informatie, in het slechtste geval kwamen mensen op verkeerde sites terecht. Maar hoe dan ook is er vandaag veel meer informatie beschikbaar online. Via internet ontstonden er groepen van mensen die dezelfde dingen hadden meegemaakt. Denk bijvoorbeeld aan #MeToo: dat zou waarschijnlijk niet gebeurd zijn moest je online niet zo’n grote community kunnen samenbrengen. Overlevers van seksueel geweld herkenden zich in de verhalen die gedeeld werden en vonden steun en voorbeeldfiguren. Zulke dingen helpen om taboes te doorbreken.”

Een van de vrouwen in de video praat ook over nonnen die haar leerden dat ze in bad haar onderbroek moest aanhouden. Komt de schaamte uit religieuze hoek?
“In essentie wel. De katholieke kerk koppelde seksuele exclusiviteit aan het huwelijk. Alles wat buiten het huwelijk met je partner viel, was fout. Zelfs masturbatie of het hebben van seksuele dromen was not done omdat het niet paste in het eng monogame beeld dat de kerk, en in haar zog, de politiek naar voor schoof in die tijd.”

Gebeurt dat vandaag nog steeds?
“Een maand geleden kreeg ik een boel berichten van het Comité van Bezorgde Ouders, een katholieke vereniging die vindt dat seksuologen een soort apostelen zijn van de World Health Organisation. Zij denken dat we iedereen in een open relatie willen storten en zetten instituten als Sensoa weg als verderfelijk. Ze pleiten ervoor om seksualiteit enkel in een monogame relatie te beleven en keuren abortus af. Er zijn dus nog steeds een heleboel krachten aan het werk. De strijd mag nooit stoppen. Het negeren van het gesprek over seks is hetzelfde als het in stand houden van oude, schadelijke denkbeelden."

Het delen van je ervaringen helpt ons om te beseffen dat een goed seksleven geen perfect seksleven is.

"Daarom is het ook zo belangrijk om seksualiteit blijvend bespreekbaar te maken. Ik hoor soms mensen zeggen dat we toch al bevrijd zijn. Maar als je het gesprek niet aangaat, blijven die denkbeelden bestaan en dragen we ze over naar de volgende generatie. De kijk op seksualiteit is altijd in beweging, en daarom moeten we er blijven over praten."

"Daarom is een project als dit zo’n goeie zaak. Uit een onderzoek dat Charlie Magazine deed i.s.m. Het Nieuwsblad bleek bijvoorbeeld dat slechts 25% van de Vlaamse vrouwen met haar vriendinnen praat over masturberen. Maar het delen van je ervaringen helpt ons net om te beseffen dat een goed seksleven geen perfect seksleven is. Je moet leren aanvaarden dat goeie seks komt met vallen en opstaan. Het is belangrijk om vrouwen nog meer te laten emanciperen en eigen keuzes te laten maken in hun seksualiteitsbeleving.”

Doen jonge vrouwen dat vandaag dan niet?
“We zien in onderzoek toch nog vaak dat meisjes en jonge vrouwen pijn voelen tijdens de seks. Een van de grootste oorzaken is dat zij het idee krijgen dat ze ten dienste moeten staan van hun partner. Dat krijgen ze te zien in porno, in films of in magazines. Meisjes blijven in die mythe geloven, want ook op school krijgen ze niet het gesprek over seks dat ze verdienen.”

De jonge vrouwen in de video vertellen inderdaad dat ze amper seksuele voorlichting krijgen op school. En als ze het krijgen, beperkt het zich tot de bloemetjes en de bijtjes.
“Het is moeilijk om in te schatten wat er vandaag precies op scholen aangeleerd wordt. Het zou mooi zijn als we via onderzoek dit allemaal in kaart zouden kunnen brengen. Want waar staan we nu eigenlijk? Een voorbeeld: sinds 1998 weten we dat de clitoris veel meer is dan een klein knopje vooraan de vulva. Maar wordt dit eigenlijk al uitgelegd in de klas? Dat weten we niet. In Nederland is er vanaf dit jaar eindelijk een biologieboek dat de volledige clitoris vermeldt. Ik vermoed dat we daar in Vlaanderen zelfs nog niet zijn. De doorstroming van kennis gebeurt niet vlot genoeg."

"Er is een enorme wens bij zowel jongeren als volwassenen om meer in te zetten op seksuele voorlichting. Zij willen weten wat seks fijn maakt en hoe seks fijn kan zijn voor beide partijen. Hierbij moeten lesgevers niet vertrekken vanuit de gevaren, zoals een ongewenste zwangerschap of geslachtsziektes, maar vanuit het plezier. Maar in de praktijk zien we nog altijd dat de les seksuele voorlichting nog te vaak een hobbycursus is waarbij de leerkracht veel te weinig omkaderd wordt door professionals. En je kan je ook de vraag stellen of het wel de taak is van een biologie leerkracht om dat allemaal op zich te nemen?"

De les seksuele voorlichting is nog te vaak een hobbycursus waarbij de leerkracht te weinig omkaderd wordt door professionals.

"Voor mij als seksuoloog is het soms demotiverend om te zien dat vrouwen naar mijn praktijk komen omdat ze pijn hebben tijdens het vrijen. Ze beseffen niet dat voorspel misschien wel kan helpen om de vulva vochtig te krijgen. En dat coïtus niet hoeft om een bevredigende seksuele ervaring te hebben. Dat is niet zo’n moeilijke kennis, en we weten dit bovendien al heel lang. Maar toch is het nog niet bij alle vrouwen, en vooral hun partners dan, doorgedrongen.”

Een van de vrouwen zei dat ze seks nu leuker vindt dan toen ze twintig was. Zie je dit ook terug in je praktijk?
“We zien in films en reclame meestal jonge mensen seks hebben, maar we zien bijna nooit vijftigers, laat staan zestigplussers, in seksscènes. Dat is vreemd, want als je naar de cijfers kijkt, zie je een heel ander verhaal. Uit onderzoek onder mensen van 60 tot 82 jaar is gebleken dat mensen die minstens 25 jaar dezelfde partner hebben, aangeven dat hun seksleven beter is geworden met het ouder worden."

"De mythe dat seks enkel iets is voor jonge mensen houdt dus geen steek. Seksuele kwaliteit stijgt net vaak doorheen de levensloop, o.a. omdat mensen een partner hebben die hen goed kent, zodat ze hun seksualiteit ten volle kunnen beleven. Als je jong bent, ligt er ook vaak te veel druk op de seks. Jonge mensen denken bijvoorbeeld dat het belangrijk is om altijd een orgasme te hebben. Of dat seks altijd gepaard gaat met penetratie. Ik denk dat je die dingen beter kan relativeren als je ouder wordt. En dat seks ook gewoon fijn kan zijn en niet altijd uitmuntend hoeft te zijn. Mensen die wat ouder zijn, leggen hun standaarden niet onrealistisch hoog waardoor seks genietbaarder wordt."

"Ook het zelfbeeld van oudere vrouwen is doorgaans beter. Ze kunnen nuchterder kijken naar zichzelf. Hoe meer je je zorgen maakt over je lijf, hoe minder je kan loslaten, omdat je mentaal gepreoccupeerd bent met andere dingen. Zie ik er wel goed uit? Ben ik niet te harig? Zweet ik niet te hard? Een vrouw van veertig zal misschien eerder denken: ‘och ja, het zal allemaal wel! Het maakt me niet uit of het hier en daar wat zwabbert.’ Net die attitude is heel bevrijdend.”

Nog tips voor de lezer?
“Wat ik iedereen zou aanraden, is om vaker een open gesprek te hebben over seks. Ik merk in mijn praktijk dat seksuele zorgen gerelativeerd kunnen worden door verhalen van anderen te horen. Daarin hebben we al grote stappen gezet. Ik denk aan het project Happy Endings waarin vrouwen openlijk praatten over wat ze voelen als ze klaarkomen en waarover ze fantaseren."

"Zelf het gesprek durven aangaan, is ook goed om vriendschappen te versterken. Een goeie vriendschap geeft verdieping in het leven, het geeft betekenis aan de dingen die we meemaken. Vrienden geven ons een plaats om over onze ervaringen te vertellen. Door je kwetsbaarheden te delen en niet altijd een picture perfect ideaal op te hangen, kom je op een dieper niveau. Doen alsof het allemaal goed gaat bij jou, daar heeft je vriend of vriendin weinig aan. Eerlijk praten met elkaar is een gewoonte die je kan ontwikkelen. Hoe meer je het doet, des te beter dat gaat. Ik zou zeggen aan alle mensen die de video’s bekijken: kijk niet alleen, maar probeer het vooral zelf uit.”

Deze video en dit artikel kwamen tot stand i.s.m. Charlie Mag en verschenen eerder op charliemag.be.