• “Gewoon positief blijven!”
• “Alles gebeurt om een reden.”
•  “Tenminste heb je een huis/job/partner …”
• “Don’t worry, be happy!”

Krijg je ook wel eens kriebels bij het horen van dit soort uitspraken? Groot gelijk, want ze passen binnen wat we ‘toxische positiviteit’ noemen. Daarmee benoemen we een overdreven en vaak ongepaste nadruk op het belang van een vrolijke, optimistische mindset, ondanks dat iemand zich bijvoorbeeld in een nare situatie bevindt of door een erg moeilijke periode gaat. Toxic positivity kan zich zowel intern uiten in je eigen beleving van negatieve ervaringen, pijn en emoties (“ik mag niet klagen, het kan altijd erger”), als extern, in de reacties van anderen op een tegenslag in jouw leven (“je moet het van de positieve kant bekijken”) of in de wildgroei aan motivational quotes op sociale media (“good vibes only!”).

Toegegeven, er valt zeker wat te zeggen voor een zonnige kijk op het leven: dat is over het algemeen goed voor ons mentale welzijn en kan ons motiveren om door te zetten en uit te kijken naar leuke vooruitzichten of betere tijden. Maar een doorgedreven focus op positivisme wordt schadelijk of toxisch wanneer het als een schild dient waarachter alle niet-blije momenten willens nillens moeten worden weggestopt, vaak vanuit een soort ongemakkelijkheid met een niet altijd rooskleurige realiteit. Dan minimaliseren en miskennen we de doodnormale, waardevolle gevoelens die eveneens deel uitmaken van de menselijke beleving: verdriet, boosheid, teleurstelling, angst en rouw.

Pijn hoort bij het leven

Waarom is een extreme nadruk op positief denken problematisch? Wel, hoe hard we het ook proberen te geloven: het leven is niet altijd een ‘crèmekar’. Iederéén wordt op een bepaald moment geconfronteerd met pijnlijke ervaringen. De emoties die daarmee gepaard gaan, zijn misschien niet aangenaam maar wel écht, en het is belangrijk voor ons welzijn dat we ruimte maken voor de beleving en verwerking ervan. Onderzoek toont aan dat het onderdrukken van dit soort gevoelens leidt tot een verhoogde stressreactie in het lichaam. Toxisch positieve opmerkingen, hoe goed bedoeld ook, veroorzaken net dát, door de boodschap te geven dat uitingen van negatieve emoties niet getolereerd worden. In het slechtste geval is het gevolg dat lijdende, getraumatiseerde of rouwende mensen zich gaan schamen voor hun gevoelens, of zich schuldig voelen omdat ze niet positief kunnen blijven denken wanneer hen iets ergs is overkomen. Ze klappen toe, en worden zo de ondersteuning en hulp die ze écht nodig hebben, ontzegd.

Wanneer mensen door moeilijke momenten gaan, moeten ze eigenlijk net te horen krijgen dat ze kunnen en mogen voelen wat ze voelen: dat hun emoties gerechtvaardigd zijn en dat er niet zoiets bestaat als een hiërarchie van lijden, waar één vorm van pijn meer sympathie waard is dan een andere. Dat wil niet zeggen dat ze niet kúnnen optimistisch zijn, ondanks traumatische ervaringen, grote persoonlijke uitdagingen of tegenspoed. We zien we dat velen onder ons een verrassend grote veerkracht aan de dag kunnen leggen, maar niemand hoeft zichzelf of een ander dat op te leggen aan de hand van banale platitudes of misplaatste adviezen. Ook bad vibes mogen er zijn, en nu en dan eens goed klagen is toegestaan!

Niet-toxische alternatieven

Kortom, het is helemaal oké om soms niet oké te zijn. Dus ken je iemand in je omgeving die door financiële problemen, ziekte, verlies van een geliefde, liefdesverdriet, angst voor de toekomst … gaat? Zeg dan eens wat anders dan “always look on the bright side of life”. Hier zijn alvast een paar ideeën.

• “Vertel maar, als je dat wil. Ik luister.”
• “Dat moet moeilijk zijn. Ik vind het erg dat je hier door moet.”
• “Je mag jezelf zijn bij mij. Ook als je niet vrolijk bent.”
• “Ik zie dat er iets aan de hand is. Kan ik iets doen?”
• “Ik ben er voor jou, in goede en slechte tijden.”
• “Wil je graag dat ik eens kook/boodschappen doe/een uitstapje regel …?”

bron afbeelding: https://sleeplessinghent.wordpress.com/