Meer en meer mensen hebben psychiatrische problemen en gaan daarvoor naar de psychiater. “Ik heb wachtlijsten van hier tot in Tokio” zucht psychiater Dirk De Wachter. “We leven in tijden van welstand, maar we hebben geen ideaal meer om voor te vechten. De zin van het bestaan zijn we kwijt.” 

"Ik merk dat mijn boek (Borderline Times, red.) iets heeft wakker gemaakt bij een grote groep jonge mensen, terwijl het eigenlijk bedoeld was voor een klein academisch publiek. Jonge mensen denken veel na over het leven. Moeten ze carrière maken en streven naar een huis, een auto, een huwelijk, een gezin? Wat met solidariteit en zorgen voor elkaar? De grote idealistische verhalen van vroeger – de christelijke, socialistische en communistische verhalen - zijn er niet meer, en dus gaan ze op zoek naar zingeving.”

Was het vroeger anders?

“Een generatie geleden verbonden mensen zich voor het leven met een vereniging of een bedrijf. Wie 50 jaar voor hetzelfde bedrijf werkte, kreeg een ‘medaille van de arbeid’. Tegenwoordig is dat onnozel, je moet vooruit. Mensen verhuizen vaker, hoppen van hobby naar hobby en ook hun werk is minder stabiel.”

“Neem nu mijn jongste zoon. Nog maar 23 jaar, en hij heeft al 6 maanden in Ho Chi Minh stad gewoond en gewerkt. De wereld wordt kleiner en dynamischer, wat boeiend en prachtig is, maar ook leidt tot breekbare, vloeibare relatievormen. Hoe zit het nog met onze verbinding, met onze hechting?”

Hechting, verbinding, zorgen voor elkaar … Is het sociale dan zo belangrijk voor de mens? 

“Het is de zin van het leven. Iets kunnen betekenen voor iemand die je hulp nodig heeft, instaan voor je naasten, geëngageerd zijn in de wereld, iets doen ... dat geeft zin.”

Je kan niet altijd gelukkig zijn. Het leven is soms lastig.

In andere interviews zeg je dat we moeten stoppen met te denken dat gelukkig zijn de zin van het leven is.

“Natuurlijk mag je gelukkig zijn, maar als dat je levensdoel wordt, zit je met een probleem. Zeker als je het invult op een individualistische en materialistische manier: een blitse auto, een zwemvijver, 2 keer per jaar op vakantie …”

“Je kan trouwens niet altijd gelukkig zijn. Het leven is soms lastig. De kunst is om zo goed mogelijk om te gaan met je onvolkomenheid en met de problemen die je onderweg tegenkomt. En dat kan alleen maar samen met anderen. Wat is er mooier op lastige momenten dan te rade gaan bij een vriend die je begrijpt, je graag ziet, je vastpakt en zegt: ‘Vertel het eens makker’?”

Hoe zit het met onze vriendschappen?

“We hebben niet minder, maar lossere vriendschappen. Wie vroeger geboren werd in een katholieke familie, ging tot het eind van zijn dagen naar het parochiehuis en naar christelijke verenigingen. Nu kunnen we kiezen. Dat is goed, al moeten we voorkomen dat we op den duur nergens meer toe behoren.”

Onze samenleving verandert en dat verklaart volgens jou de opmars van de diagnose borderline. Maar je verhaal doet ook denken aan het opkomende fenomeen burn-out. 

“Tuurlijk, burn-out is ook een symptoom van de verschijnselen die ik zonet noemde. Onze westerse wereld jaagt mensen op doordat ze focust op individuele ontplooiing en op fantastisch, origineel en authentiek zijn. Maar er is een andere kracht die minstens even belangrijk is en dat is verbinding met anderen. Dat evenwicht lijkt zoek.”

“Het grote succes van de diagnose burn-out is te wijten aan het stigma dat rust op psychiatrische ziekten. Met een burn-out kan je zeggen dat het niet goed gaat, zonder dat mensen jou als mentaal ziek bestempelen.”

Moeten we meer durven praten over onze gevoelens?

“We praten alleen maar over onze successen. Facebook staat vol met foto’s van vakanties, feestjes en andere leuke activiteiten. Als we ons slecht voelen, delen we dat niet met anderen. Onze kleine verdrietigheden stapelen zich op en barsten open in de burn-out of de depressie. En dan gaan we naar de psychiater. Massaal!”

“Het is goed dat patiënten er met mij over praten, maar waar zijn we mee bezig als je alleen tegen betaling je zorgen kan uiten? We zouden allemaal een beetje meer psychiater voor elkaar moeten zijn. Ik wil minder werk.”

Koester je hoop voor de toekomst? 

“Het doet me pijn als mensen me afschilderen als een cultuurpessimist. Ik wijs de pijnpunten in de wereld aan zodat mensen er zich bewust van worden én er iets aan doen. Ik geloof dat de oplossing in kleine, doodgewone dingen zit. Eens langsgaan bij je buurvrouw die oud en versleten is bijvoorbeeld. Veel mensen voelen zich onwaarschijnlijk alleen. Als we daar meer oog voor hebben, komen we al ver vooruit.”