1 op de 4 mensen kampt vroeg of laat met een ernstig psychisch probleem. Denk maar aan borderline, depressie, eetstoornissen, psychotische aandoeningen, verslaving enzovoort. De impact daarvan op de omgeving is groot. Wij spraken met Veerle Aendekerk, algemeen directeur bij  Similes, een vzw die families van mensen met een psychische aandoening verenigt en ondersteunt.

Kan je uitleggen wat Similes precies doet?
“Similes vzw bestaat intussen bijna 50 jaar. We verenigen families – breed begrip voor mensen met een onderlinge band – in Vlaanderen en Brussel waarin iemand worstelt met een psychische aandoening. We proberen hen op tal manieren te ondersteunen: met informatie, met vorming en vooral met lotgenotencontact.”

Waarom de focus op de familie?
“Wanneer iemand geconfronteerd wordt met een psychische kwetsbaarheid, verandert ook het leven van diens dichte omgeving. Ouders, partners, kinderen of zussen/broers merken dat onderlinge relaties onder druk komen te staan. Daarbovenop is het niet eenvoudig om de weg te vinden in het hulpverleningslandschap. En in de ruimere omgeving wordt vaak nog weinig begripvol gereageerd. Er zijn dus heel wat stressfactoren. We helpen families om daarmee om te gaan. Je kan ook niet voor iemand anders zorgen als je in de eerste plaats niet goed voor jezelf zorgt. Ook om die reden is het belangrijk om naar familie te luisteren en tegemoet te komen aan hun noden.”

“Wij spreken eigenlijk over een herstelproces. Zowel voor de patiënt als voor zijn of haar omgeving. Vaak beïnvloedt een psychische kwetsbaarheid levenslang iemands leven. Het komt er dan op aan om na te gaan hoe zowel de kwetsbare persoon als de dichte omgeving het leven weer  in eigen handen kunnen nemen. Het inschakelen van zorg en hulp, het maken van andere keuzes, … dat is moeilijk en verloopt vaak moeizaam. Maar het kan ook leiden tot een nieuw evenwicht. Daar streven we naar.”

“Het familieperspectief hoog op de agenda zetten, is voor ons het belangrijkste. Nu is het soms echt schrijnend. Wanneer je kind wordt opgenomen in een algemeen ziekenhuis, heb je als ouder bijvoorbeeld de mogelijkheid om ook te overnachten in het ziekenhuis. In de kinderpsychiatrie bestaat die optie niet of nauwelijks. Of wanneer een arts een moeilijke diagnose moet meedelen, zal je gevraagd worden om iemand mee te brengen naar de consultatie. Niet zo in de psychiatrie. Zorgverleners en -instellingen zijn gebonden aan het beroepsgeheim. Wanneer je jong volwassen kind bijvoorbeeld suïcidale gedachten heeft, word je als ouder niet op de hoogte gebracht. Je kan nooit de juiste zorg of omkadering bieden als je niet op de hoogte bent van bepaalde aspecten van iemands geestelijke gezondheid. Daarom ijveren we ervoor dat hulpverleners altijd rekening houden met de noden en mogelijkheden van familie. Dat kan, uiteraard met respect voor de privacy van de patiënt.”

“Er zijn intussen al veel zaken ten goede veranderd, maar er is nog werk aan de winkel om de familie meer te betrekken. Daarnaast blijft het ook belangrijk om te hameren op voldoende en toegankelijke zorg. We zijn bij Similes wel hoopvol want zowel Vlaams minister van Welzijn en Gezondheid Wouter Beke als federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke bevestigden dat ze op die twee aspecten van geestelijke gezondheid willen inzetten. Ik merk echt dat de noden en inbreng van families in geestelijke gezondheidszorg beter bespreekbaar worden en dat is heel positief.”

Hoe gaan jullie te werk?
“We steunen op vrijwilligers. Intussen hebben we er bijna 250. Vaak zijn dat mensen die zelf iemand in de omgeving hebben die psychisch kwetsbaar is. Zij weten hoe moeilijk zo een situatie kan zijn en willen, vanuit hun persoonlijke ervaring, graag iets doen voor mensen die zich midden in zo een positie bevinden. Het zijn dikwijls mensen die veel gehad hebben aan de steun van lotgenoten, ze willen zich op hun beurt inzetten. Ze kunnen al iets meer afstand nemen van de situatie, waardoor hen dat lukt.”

“iedereen die als vrijwilliger bij ons start krijgt een vorming. We begeleiden hen zodat zij methodieken leren, weten hoe te reageren in bepaalde situaties … Dat zijn leerprocessen en daarom willen we daar zorgen voor ondersteuning.”

“Iedereen die zich geroepen voelt, kan contact opnemen met ons. Daarna bekijken we samen welk soort vrijwilligerswerk het meest bij de persoon aansluit.”

Hoe heeft de coronasituatie jullie werking veranderd?
“Het laatste jaar hebben wij een online aanbod uitgewerkt. We zagen dat de situatie woog op gezinnen. Al snel werd duidelijk dat we niet meteen terug fysiek gingen kunnen samenkomen en dat er veel nood was aan een online aanbod.”

“Sommige mensen konden hun familielid wekenlang niet bezoeken. Bij anderen kwam de persoon met een psychische kwetsbaarheid thuis inwonen. Zij stonden voor grote uitdagingen, omdat de ambulante zorg vaak stilviel en ze er dus eigenlijk alleen voorstonden. We voelden dus dat ze het onderlinge contact meer dan ooit nodig hadden en daarom schakelden we snel naar online lotgenotencontact.”

“We zijn er zelf verbaasd over hoe goed dat gewerkt heeft. Eigenlijk zorgde dit soms voor instroom van mensen die we anders niet zouden bereiken. We richtten ook een nieuwe groep op, voor (jong) volwassen broers en zussen. Vaak zijn zij wat de vergeten groep, terwijl de impact van een psychisch kwetsbaar gezinslid op hen ook niet te onderschatten valt.”

“De meeste mensen gaven aan dat ze het online aanbod afgelopen jaar positief hebben ervaren, dus we willen zeker blijven inzetten op een mix van on- en offline. We startten het afgelopen jaar ook met gesloten Facebookgroepen voor ouders en voor partners. We lanceerden een podcast. Zo proberen we ons aanbod voortdurend aan te passen aan de noden die we voelen vanuit de maatschappij. ”

Meer weten?
Ken jij iemand met een psychische kwetsbaarheid en wil je meer weten? Of ben je op zoek naar getuigenissen van familieleden? Surf naar www.similes.be.