Recent onderzoek van prof dr. Ines Keygnaert bewijst dat seksueel geweld nog steeds een wijdverspreid en diepgeworteld probleem is in onze maatschappij. Maar liefst 81% van de vrouwen en 48% van de mannen maakt een vorm van seksueel geweld mee in hun leven. Hierbij komt dat 80% van personen die zich als LGBTQI+ identificeert een vorm van seksueel geweld heeft ervaren. Slechts 7% van de slachtoffers zoekt formele hulp en 4% doet aangifte bij de politie. Iedere dag worden er gemiddeld 10 verkrachtingen gemeld, op 5 jaar tijd zijn dat maar liefst 18.250 verkrachtingen.

Uit het onderzoek van Keygnaert blijkt dat slachtoffers zich vaak schamen, maar daarnaast ook te maken krijgen met victim blaming. Dit heeft als gevolg dat te weinig slachtoffers de juiste hulp krijgen. Daarbij komt de vaststelling dat het medisch en juridisch personeel, waarmee slachtoffers in aanraking komen, vaak niet juist opgeleid zijn om de adequate zorg te verlenen.

Als het seksueel geweld dan toch wordt aangegeven, worden de meeste klachten geseponeerd door een gebrek aan bewijs. Dat resulteert in een sfeer van straffeloosheid. Een verkrachting kan worden bestraft met een gevangenisstraf van 5 tot 10 jaar en met verzwarende omstandigheden soms nog langer. Toch leidt amper 10% van alle aangiften tot een effectieve veroordeling. Dit is een enorm laag percentage, zeker als we in rekening nemen dat de werkelijke incidentie veel hoger ligt dan het aantal gerapporteerde gevallen. 

Bovenstaande vaststellingen maken dat Rebelle deze problematiek hoog op de agenda plaatst. Al jaren is de strijd tegen gendergerelateerd geweld één van onze speerpunten. Naar aanleiding van vele voorvallen in de actualiteit en de verschuivingen in het middenveld en politiek, willen wij heel duidelijk enkele prioriteiten stellen over wat wij vinden dat er nog moet gebeuren in de strijd tegen seksueel geweld. Dit zijn enkele actiepunten vanuit onze visie als vrouwenvereniging.

1. Toegankelijke zorg voor slachtoffers

Sinds november 2021 zijn er over heel België slechts 5 gespecialiseerde zorgcentra om slachtoffers op te vangen na seksueel geweld (ZSG), dit betekent niet eens 1 per provincie. Er moet een verdere uitrol komen van deze zorgcentra in het hele land. Een bereikbare en toegankelijke locatie van zo’n zorgcentrum zorgt ervoor dat de drempel om hulp te zoeken wordt verlaagd.

Naast de afstand wijst onderzoek uit dat ook de bekendheid van deze centra bij het brede publiek en bij politiezones nog zeer laag ligt. De forensisch verpleegkundigen geven zelf aan dat er nood is aan een ruimere bekendmaking, zoals bijvoorbeeld in scholen en ziekenhuizen.

Zo dienen er gerichte sensibiliseringscampagnes te komen rond seksueel geweld met een duidelijke verwijzing naar deze zorgcentra. De meeste slachtoffers vinden een centrum via internet, maar ook daar werden hiaten ontdekt. Typ maar eens de zoekterm ‘verkracht’ of ‘aangerand’ in Google en je vindt eerst enkele sensatiegerichte artikels en amper een verwijzing naar de Belgische Zorgcentra na Seksueel Geweld. Doe je hetzelfde voor ‘zelfmoord’, dan krijg je onmiddellijk een pop-upverwijzing naar het nummer van de hulplijn. Internet is een cruciale schakel in het zoeken naar hulp, het is dus van groot belang om het hulpaanbod goed te laten scoren in zoekmachines. 

2. Straffeloosheid tegengaan en meer effectieve veroordelingen 

Bij iedere aangifte hoort een juiste, consequente straf voor de dader. Om dit te kunnen waarmaken is een verbetering van de gerechtelijke procedures absoluut noodzakelijk. De zaak rond de moord op Julie van Espen is een voorbeeld van de ineffectieve gang van zaken binnen Justitie. Zaken worden frequent geseponeerd door gebrek aan bewijs. Daarnaast zijn daders vaak op vrije voeten in afwachting van het proces en/of krijgen ze  een schrijftaak rond het thema dat de dader tot inzicht zou moeten brengen, zonder verdere begeleiding.

Dit creëert natuurlijk ook geen veilige omgeving voor slachtoffers om met hun verhaal naar voren te treden en verdere stappen te ondernemen. Er moet dringend gewerkt worden aan de geloofwaardigheid en het vertrouwen in Justitie. Seksueel geweld moet mee op de prioriteitenlijst komen te staan. 

3. Betere hulp voor daders met oog op het verlagen van recidivisme

Als er daadwerkelijk een veroordeling wordt uitgesproken, is het belangrijk dat daders ook de juiste begeleiding en behandeling krijgen. Daders worden vaak na hun eventuele straf onbehandeld vrijgelaten waardoor er veel kans is op recidivisme of met andere woorden kans op herval van dezelfde feiten. De wetenschap en de praktijk tonen nochtans aan dat behandeling bij een seksuele problematiek zorgt voor veel minder herval.

Dit is een standpunt dat vaak niet populair is bij het brede publiek. Toch zijn er andere Europese landen met een eigen aanpak hierrond waar onderzoek aantoont dat recidivecijfers significant lager liggen. Nederland heeft bijvoorbeeld een centrum waar daders 40  dagen lang worden geobserveerd en aan allerlei testen worden onderworpen vooraleer zij terug de maatschappij in mogen. Er moet gewerkt worden aan een ‘en-en verhaal’, inzetten op bestraffing en sensibilisering, maar ook op remediëring en preventie. Nu zetten we vaak in op het repressieve element van een straf, terwijl praktijkvoorbeelden aantonen dat dit alleen niet werkt. Begeleiding voor daders, naast zorg voor slachtoffers, is cruciaal in de strijd tegen seksueel geweld. 

4. Betere en bredere sensibilisering

“Heb jij ‘s nachts door dat park gefietst, alleen?” “Wees maar blij dat het niet erger is.” “Dat was wel een uitdagend rokje.” Dit zijn allemaal voorbeelden van victim blaming. Zonder mensen het goed en wel door hebben geven ze opmerkingen met een beschuldigende ondertoon. We moeten als samenleving ons bewust worden van de mythes en het ongeloof dat gepaard gaat met seksueel geweld. Victim blaming staat het herstelproces in de weg en versterkt het gevoel van schuld en schaamte.

Het is daarom van groot belang dat er wordt ingezet op algemene en brede vorming over allerlei thema’s gerelateerd aan seksueel geweld. Op deze manier wordt er gebouwd aan bewustzijn en gedeelde verantwoordelijkheid om bijvoorbeeld als omstaander in te grijpen bij een grensoverschrijdende situatie. Daarnaast blijft het beter in kaart brengen van de problematiek essentieel. 

Deze actiepunten dekken ongetwijfeld niet het hele plaatje, maar de kern van de boodschap blijft: met Rebelle scharen wij ons achter iedereen die de moed vindt om met hun verhaal naar buiten te komen. Geen enkele vorm van seksueel geweld mag geminimaliseerd worden. Rebelle zal mee druk zetten op het beleid en het draagvlak voor verandering mee vergroten. We willen bijdragen aan de stroom van het maatschappelijk bewustzijn die zich de laatste jaren ontwikkelt.

Meer weten of zoek je zelf hulp?
Dit zijn organisaties die expertise hebben over (deelaspecten van) deze problematiek. Samen maken we het verschil! 

• Hulp bij seksueel geweld
• Organisatie die opkomt tegen intimidatie: Meldet.org
• Advies- en informatiecentrum seksueel grensoverschrijdend gedrag: PUNT. VZW
• Info over Zorgcentra na Seksueel Geweld in België
• Onderzoek UGent over seksueel geweld in België van prof Ines Keygneart 
• Documentaire over victim blaming 
• Christine Mussche over daderbegeleiding
• Campagne rond grensoverschrijdend gedrag: Horen zien en praten