De strijd voor een gelijkwaardige positie en vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in Vlaanderen is al meer dan een eeuw oud. Er zijn grote stappen gezet, maar we zijn er nog niet. Aan de hand van getuigenissen en archiefbeelden schetste de vierdelige Canvas-reeks ‘Wij, vrouwen’ de evolutie van de positie van vrouwen in onze samenleving, zowel privé als in het publieke leven. Wij spraken met Clem Robyns, eindredacteur van het programma.

“In ‘Wij, vrouwen’ brengen vrouwen van alle leeftijden en standen hun verhaal, samen met politica’s, boegbeelden van de vrouwenbeweging en voormalige ‘Dolle Mina’s’. De aanleiding voor het programma: de onophoudelijke stroom verhalen en schandalen rond #Metoo, die duidelijk maakte dat de strijd voor vrouwenrechten, voor gelijkheid en respect nog lang niet gestreden is.”

“Vroeger had je jaarlijks wel eens een actie of wat aandacht voor vrouwenrechten op Vrouwendag, maar daar bleef het bij. MeToo heeft een schok teweeg gebracht en heeft veel mensen doen inzien dat er op allerlei mogelijke vlakken van vrouwenrechten nog heel veel schort. Voor een programma als dit is het heel belangrijk dat je het gevoel hebt dat er iets leeft. Het is geen actualiteitsprogramma. Deze reeksen (‘Wij, Vrouwen’ komt er in navolging van de ‘Kinderen van …’ – reeksen, n.v.d.r.) hebben het nodig om rustig te gaan zitten en over een periode van een halve eeuw te gaan kijken wat er allemaal gebeurd is, wat er veranderd of niet veranderd is en hoe dat zo gegaan is. We vinden het belangrijk dat de mensen waarover het gaat het historische verhaal zelf kunnen vertellen.”

Met open mond staan luisteren

“Het fenomeen dat mij het meeste geraakt heeft is hoe seksualiteit werkelijk onderdrukt werd. Door de kerk, door de vaders, maar ook door de moeders. Jonge vrouwen wisten niets over hun eigen seksualiteit, werden permanent bang gemaakt om zwanger te worden. Hetzelfde met gescheiden vrouwen … Die werden bijna uitgestoten. Dan hebben we het zelfs nog over de eerste helft van de jaren ’70. Die agressiviteit, die gemeenheid waarmee er werd omgegaan met  vrouwelijke seksualiteit in een toch vrij recent verleden … Daar ben ik echt wel van geschrokken.”

“Als man heb ik eigenlijk meermaals zwaar opgekeken. Eén van de getuigen, een vrouw op leeftijd, vertelde dat een van haar jongere collega’s zwanger was en de baas en plein public vroeg of ze het bij eentje ging houden. Toen ze antwoordde dat ze dacht van niet, diende die baas haar van repliek en zei haar dat ze toch niet zoals de konijnen moeten beginnen doen. Een andere getuige gaf terecht aan dat dat iets is waar een man zich nooit zorgen over moet maken.”

Iets anders dat mij frappeerde, was dat verschillende getuigen aanhaalden dat hun man wel hielp in het huishouden, maar dat het managen ervan toch vooral bij hen ligt. De man wil blijkbaar wel van alles doen, maar de vrouw moet zorgen dat het gebeurt.  Het is de vrouw die in de gaten houdt dat de kinderen uit hun kleren zijn gegroeid, het is aan de vrouw dat de man vraagt of er volgende week zondag al iets gepland staat en ga zo maar door. Alle vrouwen tegen  wie ik dat tot nu toe verteld heb, bevestigen dat.”

“Waar ik ook van schrok, omdat het zo vaak bovenkwam, is dat vrouwen aangeven dat wanneer zij iets zeggen op een vergadering er soms gewoon niet geluisterd of gereageerd wordt, terwijl wanneer een man 5 minuten later hetzelfde zegt daar wel op ingegaan wordt. Ik heb aan mijn ploeg gevraagd om me alstublieft op de vingers te tikken mocht ik me daar schuldig aan maken. Daarop kreeg ik terecht de reactie dat het niet aan hen was me daarop te wijzen, dat ik zelf moet inzien als ik het doe. Ik mag hopen van niet.”

“Een andere, jongere getuige gaf aan dat ze door MeToo een aantal dingen is beginnen vertellen en dat haar vader vroeg waarom ze dat nooit eerder had gedaan. Dat had ze wél. Alleen was dat blijkbaar nooit eerder doorgedrongen.”

“Dat vind ik het meest bizarre. Dat we soms denken dat we het goed doen, maar dat misschien niet altijd zo is. Het programma was echt een eyeopener.”

“Niets evident vinden, dat is eigenlijk waar het om draait. Zo heb ik verschillende keren tegen het management gezegd dat dit programma door een vrouwelijke eindredacteur moest gemaakt worden. De realiteit was dat de vrouwelijke eindredacteurs bij Canvas al andere projecten hadden. Het zijn uiteindelijk de 2 vrouwelijke netmanagers die me overtuigd hebben het te doen omdat ze er geen probleem inzagen. Toch is het belangrijk dat je die zaken in vraagt stelt.”

Zwijgen en luisteren

“Ik hoop dat koppels samen kijken, ik hoop dat moeders en dochters samen kijken. Ik hoop dat vaders en dochters en vaders en zonen samen kijken.  En wat ik vooral hoop, is dat er gepraat wordt. Het mooiste effect dat ‘Kinderen van de migratie’ teweeggebracht heeft, is dat jonge mensen met migratie-achtergrond zeiden dat ze voor het eerst met hun ouders hadden gepraat over hoe dat voor hen was geweest en dat dat lange, emotionele gesprekken waren.”

“Dit is ook zo’n onderwerp waar nog te weinig over gepraat wordt. Ouders zullen, wanneer ze een beetje mee zijn, wel proberen om  hun kinderen bewust te maken van bepaalde reflexen, foute reacties, foute denkbeelden … Maar vertellen hoe het voor henzelf was toen het allemaal nog veel meer vastgeroest was, dat is vaak niet evident. En omgekeerd ook niet. Jonge vrouwen nu vinden ook niet altijd gehoor, dat maakte een van bovenstaande verhalen wel duidelijk. Het is belangrijk dat dat wél gebeurt.”

“Eigenlijk is de boodschap vooral: zwijg eens en luister. Alle dominante groepen in de samenleving, waar ik ook deel van uitmaak, moeten zich realiseren dat het moment is gekomen om dat te doen. Je hoeft het daarom nog niet met alles eens te zijn. Op een bepaald moment moet er ook gediscussieerd kunnen worden over zaken, maar eerst moeten die groepen even tijd nemen om te zwijgen en te luisteren. Ik hoop dat dat zal gebeuren.

Kijktip
‘Wij, vrouwen’ nog niet gezien?
Je vindt de afleveringen integraal terug op VRT Max.