Sinds september kan je op Eén kijken naar Last Days, een nieuwe reeks van fotografe Lieve Blancquaert. Ze ging op zoek naar de essentie van ouder worden en sterven.

Na Birth Day en Wedding Day is er nu Last Days, in het meervoud. Lieve heeft lang gepiekerd over de titel. “Het enkelvoud Last Day was voor mij te beperkend. Ik wou het in het programma niet alleen hebben over de dood. Het moment waarop iemand sterft is heel intiem. Ik wou daar niet met een camera bovenop zitten. Bovendien vind ik de weg er naartoe minstens even belangrijk. Wat betekent het om oud te worden in onze en in andere culturen? Ik hoop zelf heel oud te worden en ik wil kunnen leren van anderen die dat beter doen dan wij.

Turnsessies op tv
“Naar mijn gevoel is er is in België een evolutie aan de gang. Mensen willen als ze ouder worden niet meer naar een rusthuis, ze willen zich anders organiseren. In Japan ben ik naar Okinawa geweest. Een eiland waar de oudste mensen ter wereld wonen. Dat ze daar zo oud worden, komt onder andere omdat er ze niet stoppen met te zijn wie ze voordien waren. Ze bewegen elke dag en blijven sociale contacten onderhouden. In Cuba is er zelfs een bejaardenuniversiteit, die is razend populair. Ik heb daar een prof van 90 geïnterviewd die nog steeds les gaf. Wij leven in België in een kapitalistisch systeem. Wie rendabel is, is interessant. Zodra je niets meer opbrengt, word je in een hoekje geschoven. We besteden te weinig aandacht aan oudere mensen.”

“Ik heb al een paar keer aan de VRT voorgesteld om ’s morgens turnsessies uit te zenden op televisie. Bewegen is zo belangrijk. Ik ben ervan overtuigd dat het veel depressies en eenzaamheid kan voorkomen. In Cuba zag ik ouderen ’s morgens samen turnen in het park. Ze hebben elkaar gezien en hun dag is goed begonnen. Ze blijven een plaats behouden in de maatschappij.”

De schoonheid van verdriet
Last Days gaat niet alleen over ouder worden, maar ook over de rituelen die daarbij komen kijken. “Een verhaal uit Mexico zal me in het bijzonder bijblijven. Daar vieren ze op 1 en 2 november Día de los Muertos, de dag van de doden. Mensen brengen 2 dagen door op het kerkhof, tussen de graven. Daar gaan ze heel ver in, fantastisch om te zien. Een groep mannen ging ’s morgens naar het graf van een van hun vrienden die 15 jaar geleden verongelukte. Ze waren verkleed, dronken, zongen, praatten met de overledene. De moeder van die jongen maakte ontbijt voor iedereen. Ze is trots dat die vrienden haar zoon nog altijd graag zien. Bij ons is rouwen dikwijls iets heel privé, in Mexico is het iets publiek. Ik heb daar ongelofelijk veel tranen gelaten, omdat het zo mooi was om te zien.”

“Tot de ene gemeenschap kreeg ik makkelijker toegang dan tot de andere. Het moeilijkste was om ingang te vinden bij een moslimbegrafenis. Ik ben er maanden mee bezig geweest maar uiteindelijk is het gelukt. Ook daar heb ik heel mooie rituelen gezien. Zo worden alle moslims met hun gezicht naar Mekka en op hun rechterzijde begraven.”

“In Sulawesi in Indonesië zijn ze dan weer heel trots op hun doden. Ze hangen een witte vlag voor de deur als er een dode thuis is en zijn blij als je hen bezoekt. Ze houden hun doden jaren in huis. Om de 3 jaar is er het Ma’nene festival. De gemummificeerde doden worden opnieuw opgegraven en krijgen een andere
outfit. De familieleden praten met hen, geven hen een sigaretje, nemen foto’s … Voor ons is zoiets ondenkbaar, wij zijn bang van de doden. Maar ik wende er verrassend snel aan.”

Begraven in glitteroutfit
Werken rond een thema als de dood … Je zou verwachten dat het op je gemoed werkt. Maar Lieve vond het zwaarder om Wedding Day te maken dan Last Days. “De huwelijken die ik zag waren soms zo tegen de natuur en tegen de wil van de betrokkenen in. De impact ervan op de mensen hun leven was enorm. Daar had ik het veel moeilijker mee. Doodgaan is een deel van wie we zijn.  Dat kunnen waarnemen in zoveel verschillende vormen werkt eigenlijk net troostend.”

“Al blijven een aantal zaken heel confronterend. Ik heb in Ghana de frigo’s bezocht waar ze lijken in bewaren. Ze gingen er met weinig respect om met de overledenen. Aan de begrafenis wordt er daar dan weer wel een fortuin uitgegeven. Ze stoppen geld in de handen van de overledene en trekken hem of haar glitterkledij aan. Alle aandacht gaat naar het uiterlijk vertoon, de rest is bijzaak. Om een gigantisch begrafenisfeest te geven wordt gespaard, om de kinderen naar school te sturen niet.”

The circle of life
“Er zijn veel connecties tussen een geboorte, huwelijk en overlijden. Als je op een bepaalde plaats geboren wordt, weet je in grote lijnen al hoe je zal trouwen en sterven. In India werd dat pijnlijk duidelijk. Een boer vertelde dat hij geen zonen had, maar enkel dochters. Dat was een ramp voor hem. Voor zijn dochters moest hij een bruidsschat voorzien en hij had geen zoon die hem, wanneer hij zou sterven, het laatste water en vuur kon geven. In hun godsdienst betekent dat zoveel als dat de man nooit het
eeuwige kon bereiken.”

“We zijn nog 5 montages aan het maken met als thema The circle of life. Dan volgt er een grote tentoonstelling in Gent. Daarna is het voor mij afgerond. Ik besefte onlangs nog wat een privilege het is dat ik dit heb mogen doen. Ik ben in heel de wereld geweest en heb de meest intense momenten in mensen hun leven mogen meemaken. Niet als toerist, maar als deel van hun familie. Meteen recht naar het hart.”

Last Days
Last Days wordt momenteel, iedere dinsdagavond om 20.40 uur, uitgezonden op Eén. Het fotoboek Last Days is te koop in de boekhandel.